Kategori: UDRP

Bu konuda yeterince Türkçe kaynak olmamasından ötürü yeni başlayan hemen hemen herkes aynı hataya düşüyor. Yazımın bu konudaki boşluğu doldurmak için faydalı olacağını düşünüyorum.

Bir alan adı yatırımcısının marka yasaları hakkında iyi bir kavrayışa sahip olması önemlidir. Çünkü markalar taraflı, olası durumlar hep vardı, hep varolacaktır.  Bu yazının ardından hem alan adı yatırımcısı hem de marka sahibi, hakları ile ilgili bilgilerle donatılmış olacak.

Teknik olarak konuşmak gerekirse, marka; belirli bir ürünü ya da servisi tanımlamak için kullanılan kelimeler, tasarımlar, sloganlar, sesler ya da sembollerdir. En genel yanlış anlaşılma bir markanın geçerli olması için kayıt edilmiş olması gerektiğinin düşünülmesidir. Bu doğru değildir. Tescili yapılmasa dahi, marka koruma altındadır ve kişi markası üzerinde haklara sahiptir. Fakat tescil işlemini yaparsa, marka tescili sahibine yasal menfaatler dışında, diğer markalara ve kişilere markanın tescillenmesini duyurmasını ve maksimum düzeyde korunmasını sağlar. Yani, eğer  tescilli olmayan bir marka hakkında “bu firma çok büyüyecek hemen marka tescili yapayım” düşüncesinde iseniz, hemen bu düşüncenizden vazgeçiniz. Markanın herhangi bir hukuki mücadelesinde kaybeden taraf olma şansınız çok yüksektir.

Marka koruma esasında “güç”, sınıflandırma sistemine dayanır. Yelpazenin bir ucundaki en yüksek yasal güce sahip olan belirleyici bir markadır. Zıt tarafındakiler ise fazla ayırt edici özellikleri olmadığından dolayı hiç bir yasal korunma sağlanmayan  jenerik marklardır. Ortadakiler ise zayıf olabilecek ama belirli şartlar altında daha güçlü yasal koruma elde edebilecek bayağı markalardır.

Belirleyici Markalar
Güçlü markalar yasalarla en muazzam korunan markalardır. Bir çok tip belirleyici markalar var fakat üç ana kategoriye ayrılabilir:
– İsteğe bağlı
– Anlamlı
– Basılmış
Basılmış bir marka sözlükte bulamayacağınız bir markadır (Turkcell, Adidas). İsteye bağlı markalar ise beklenmedik bir biçimde genel bir kelimeye kullanır (Duru Kolonya, Casper Bilgisayar). Anlamlı marka ise ürünle ilgili edebi bir tanımlama yapmadan bir etki yaratmak için zekice ve yaratıcı bir biçimde kullanılmış sözcüklerdir, (Sürat Kargo, Garanti Bankası gibi).

Bayağı Marka
Sıradan bir marka, iligli olduğu ürünle ilgili tanımlayıcı fakat bir diğer taraftan da ilgisiz bir durumu ifade eden bir olgudur. Genel olarak tanımlayıcı terimler herkesin günlük hayatı için ve ticari kullanım için uygun olmalıdır, bu yüzden korunmazlar. Sıradan markalar, servisi ya da ürünü için tanımlayıcı olmalı (köpüklü oto yıkama),  coğrafi açıdan tanıtıcı olmalı, bazı öbekler içermeli (altın makas kuaför salonu) veya kişisel bir ismin ya da işin baş harflerini içermeli. Yukarıda bahsedildiği gibi sıradan markalar zayıf markalar gibi düşünülse de devamlı kullanım ile zaman içinde bir müşteri kabulüne erişmiş ise daha güçlü bir yasa koruması elde edebilirler bu yüzden; ikincil anlam kuralı vasıtası ile önem kazanmaktadırlar. Baştan zayıf olan fakat ikincil anlam özelliği kazanan bazı sıradan markalar: Türk Telekom, Türk Hava Yolları, Ulusal Kanal, Deniz Magazin, Bonus Kart, YKM

Marka Adının Ürünü Tanımladığı Jenerik Markalar
Jenerik markalar belirli bir servis, yer, ürün ya da sözlük kelimesi ile aynı kelimeleri içeren markalardır. Jenerik marka teriminin kelimenin kendisine mi yoksa kelimenin kullanımına mı baglı olduğunu belirlemeye gelince bu çok önemlidir. Mesela apple kelimesi elimizdeki en genel örnek olacaktır. Apple tabi ki belirli bir meyve için bir jenerik kelimedir. Herhangi biri “apple” ı meyve ile iligli herhangi bir şey ile kullanabilir. Fakat birisi “apple.com” alan adına sahipse ve çeşitli bilgisayar linkleri sağlıyorsa bu Apple Bilgisayar Markasının haklarına ihlal olacaktır.

Aynı zamanda jenerik kelimelerin hiçbir zaman markalar gibi korunamadığını ve ikincil anlam kuralının jenerik terimlere uygulanamadığını aklınızda bulundurun. Geçerli bir marka jenerik bir tanımlayıcı içerebilir, Örneğin Remzi Kitabevi markasını ele alalım. İki bölümden oluşuyor diyebiliriz. Kitap mağazasını diğer kitap mağazalarından ayıran “Remzi” ve bütün kelimeden ayırıp korunamayacak olan iş tipini tanımlayan  “Kitabevi”  terimi. Eğer Remzi Kitabevi tamamen kayıtlı bir marka olsa idi, kayıt işlemi sırasında sahibinden jenerik isminden feragat etmesi (kitabevi) gerekli kılınabilirdi. Bu kamu politikasının dikte ettiği tekellerin tedavülden kalkmış etkili jenerik kelimeleri kullanmalarına izin vermemesinin nedenidir. Bu yüzden örneğimize göre herkes “Remzi” kelimesi ile kombinasyonlar içermediği sürece “kitabevi” kelimesini kullanabilir çünkü remzikitabevi.com’u kaydetmek marka ihlaline sebep olup hukuksal sorunlar doğuracaktır.

Jenerik bir alan adına sahip olmanın kesin yararları vardır. Yukarıda belirtildiği gibi belirleyici ve bayağı markaların aksine jenerik markalar hiçbir zaman yasal koruma altına alınamaz ve bu yüzden jenerik bir kelime ya da birleşik kelimeler içeren alan adları çok değerli olabilirler. Kampanya, oyuncak, oyun, okey, oyunlar, kredi, sigorta, kasko, bilgisayarlar, ilaçlar, iş, oyuncaklar, fon, yatırım, şarap , rakı,ve açık artırma gibi jenerik kelimelerin satış fiyatları oldukça tatminkardır. Yakın zamanda İngiltere’de yapılan bir çalışma gösteriyor ki ürünleri ve servisleri tanımlayıcı şekilde jenerik kelimeler içeren alan adları kayda değer bir biçimde daha fazla ziyaretçi çekiyor. Alan adı sahibi, jenerik alan adı trafiğini hali hazırda var olan bir web sitesine yönlendirebileceği gibi aynı zamanda meşru bir kullanım olan park etme seçeneğini kullanabilir. Aslında WIPO, birisi jenerik kelimesini işini ve ürününü tanımlamak için kullanıyorsa, jenerik kelimeyi kelimenin jenerik değerinden kar sağlamak için kullanıyorsa ve başkalarının o kelimedeki  hakkını gasp etmiyorsa jenerik ismi kullanabilir gibi UDRP sorularına eğilerek kayıt eden kişinin meşru çıkarına yönelik bir jüri açıklaması üzerinde çalışıyor.

Bir bütün olarak ele alındığında yararlarını göz önüne aldığınızda jenerik markalar hiç de kötü bir yatırım değil. Fakat siz siz olun ticari markalardan uzak durun…

Domainers Magazine’in 2009/3 sayısı referans alınarak yazılmıştır.